پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

فرشاد مومنی که در نشست موسسه مطالعات دین و اقتصاد و با عنوان «بررسی رویکرد‌های نظری و تجربی در استقرار نظام ارزیابی صندوق‌های بازنشستگی کشور» سخن می‌گفت، با تاکید بر فوریت حل بحران این صندوق ها، این بحران‌ها را ناشی از سیاست‌هایی مانند تعدیل ساختاری اقتصاد ایران و نگاه چرتکه‌ای به این صندوق‌ها دانست و از فساد و مدیران نالایق در این صندوق‌ها انتقاد کرد. وی بیان داشت که در نظام تصمیم گیری ما افرادی هستند که شخصا آدم‌های محترمی هستند، اما صلاحیت تخصصی در زمینه اقتصاد توسعه ندارند. استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت، در شبکه‌های مجازی نطق قدیمی آقای رییس جمهور فعلی را می‌بینیم که می‌خواهد به دولت قبلی طعنه بزند و خطاب به دولت قبل می‌گوید «شما کاری کردید که قیمت دلار به ۵ هزار رسیده است»، ولی الان وقتی قیمت دلار را می‌بیند، چه حالی می‌شود؟ گزارش بدهد که چه تحویل گرفته، چه وعده داده و کارنامه اش چیست؟ شرم نمی‌کنند و راحت می‌گویند که از افزایش نرخ ارز سود نمی‌بریم و نقشی در آن نداریم.

اولویت کشور و نهاد‌های مختلف ساختار سیاسی کشور در سال ۱۴۰۳ از سوی رهبر معظم انقلاب رونق تولید با حضور و مشارکت مردم تعیین شده و پیوند عنصر تولید و مشارکت مردم نیازمند تبیین ابعاد مختلف، نسبت این دو برای آگاهی‌بخشی عمومی و مطالبه‌گری از نهاد‌های مختلف برای عمل به وظایف خود است. برای بحث در این زمینه با دکتر «محمد خوش‌چهره» استاد اقتصاد دانشگاه تهران و نماینده مردم تهران در مجلس هفتم، وارد گفتگو شده ایم. وی در پاسخ به سوال، چرا با وجود اقتصادانانی که در بهترین دانشگاه‌های دنیا و کشورمان درس خوانده‌اند، اما اوضاع اقتصادی کشور مطلوب نیست؟ می‌گوید، جواب اولیه و ساده برای شما، این شعر پرمحتواست: «جواهرفروشان به کنجی خموش/ چه گرم است بازار شلغم‌فروش»! جواب بعدی آنکه باید تفاوت منطقی بین اقتصاددان و اقتصادخوانده قائل شویم. در بین اقتصاددانان هم تفاوت معناداری وجود دارد. اول سلامت نفس است، یعنی اگر سطحی از دانش اقتصادی داشته باشد و سالم نباشد، مصداق شعر «چو دزدی با چراغ آید/ گزیده‌تر برد کالا» می‌شود. در بین دلایل دیگر باقی مانده، یک دلیل دیگر هم بگوییم و آن هم ضعف درک و حتی نگرانی بعضی از زمامداران در به‌کارگیری اقتصاددانان سالم، عالم و مستقل به خاطر مسائل جناحی و باندی است. به نظر من اینجا باید به نقش صداوسیما توجه کنیم. متأسفانه صداوسیما بسته عمل می‌کند. من این مسئله را فاجعه زمامداری می‌دانم. رئیس بانک مرکزی به جای پاسخگویی به فاجعه سقوط ارزش پول ملی و سیاست‌های نامناسب ارزی در مورد سقوط ارزش پول ملی، استدلال‌های نادرست می‌کرد و صداوسیما هم ناخواسته یا خواسته آدرس غلط به مردم می‌داد، یعنی زمامدارانی که مقدرات مردم را مخصوصاً در مجلس و دولت تعیین می‌کنند، بعضاً متناسب با شرایط و درک مناسب، توان و تدبیر لازم را برای حل مسائل کشور ندارند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پیامی درگذشت دکتر پرویز داودی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و از مدیران مومن و انقلابی و دانشمند را تسلیت گفتند.

افزایش مالیات بر ارزش افزوده، مهمترین اقدام سازمان امور مالیاتی در ضدیت با جهش تولید با مشارکت مردم است. مالیات بر ارزش افزوده به معنای افزایش فشار مالیاتی به تولید، دریافت مالیات مضاعف از تولید و در نهایت کاهش رقابتپذیری تولید است. مالیات بر ارزش افزوده حتی در مهد اقتصاد لیبرال یعنی امریکا دریافت نمی‌شود! نکته قابل توجه در این بین، هول بازی و کوته فکری اثبات شده و مسبوق به سابقه سازمان امور مالیاتی در شیوه محاسبه مالیات (نوعی سرباز کنی ممیز با رویکرد حداکثرستانی به شیوه داروغه ناتینگهام) و رفتار مالیات ستانی (ارزش افزوده و مالیات تکلیفی) است. ارسال پیام کوتاه‌های رگباری برای فعالان اقتصادی در ایام نوروز و ماه مبارک رمضان، جز حماقت چه اسمی می‌تواند داشته باشد. البته که از دید کوتاه بین و نوک دماغی سازمان امور مالیاتیف اجرای قانون تلقی می‌شود. هشدار و نوید می‌دهیم که می‌بینم در آینده‌ای نزدیک که ممیز‌های مالیاتی تک به تک به اتهام اهمال، قصورف تقصیر، ترک فعل، راهی دادگاه و پاسگاه می‌شوند و این را ثمره نداشتن یک فرهنگ سازمانی درست و عقب ماندگی تاریخی این سازمان در تعامل با شهروندان و فعالان اقتصادی می‌بینم. راستی چه خبر از رسیدگی به دارایی‌ها (از کجا آورده ای) و شایعات مرتبط با فساد اخلاقی بخشی از ممیزین محترم مالیاتی. هرچه بگندد نمکش می‌زنند وای به روزی که بگندد نمک. سربسته عرض شد.

یک مدیر با ده‌ها پروژۀ عقب‌افتاده، یک کارگر ساده با کوهی از بدهی و یک خانم خانه‌دار که درگیر رژیم‌گرفتن است چه شباهتی با هم دارند؟ این افراد همه دچار کمبود، فقر و کمیابی‌اند. یکی زمان کافی ندارد، یکی بی‌پول است و دیگری نیز کالری‌هایش را محدود کرده. کمبود، فقر و کمیابی به شکلی اعجاب‌آور ذهن همه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. مولاینیتن و شفیر، متکی به آخرین یافته‌های علوم رفتاری و اقتصاد، تبیین می‌کنند که چطور ابعاد مختلف زندگی ما تحت تأثیر ذهنیت کمبود، فقر و کمیابی است؛ همچنین آن‌ها توضیح می‌دهند که چطور سازمان‌ها و تک تک افراد می‌توانند فقر، کمبود و کمیابی را مهار کنند تا به موفقیت و رضایت بیشتری دست یابند (جمله کلیدی در ابتدای این بخش به چشم می‌خورد: «خطا اجتناب‌ناپذیر است، اما می‌توان جلوی سانحه را گرفت». رهنمود‌ها شامل سه فصل «بهبود زندگی فقرا»، «مدیریت کمیابی در سازمان‌ها» و «کمیابی در زندگی روزمره» است). یکی از اصطلاحات جالب کتاب، تونل است. به این معنی که فرد دچار کمیابی، همیشه مجبور است روی یک بعد از زندگی خود تمرکز کند. مثلا فرد فقیر تنها باید به فکر ادای قرض و پرداخت قسط‌های وامش باشد و گاهی برای پرداخت یک وام، وام دیگری بگیرد. فرد کم‌برخوردار با هر چیزی که می‌خرد در ذهنش حساب می‌کند از خرید چه چیز‌های دیگری محروم شده است. مولاینیتن و شفیر این مسیر اجباری تک بعدی را به یک تونل تشبیه کرده‌اند. ورود به تونل البته مزیتی نیز دارد: تمام تمرکز فرد تنها به یک‌جا و یک مسیر معطوف می‌شود؛ اما محرومیت از ابعاد دیگر و عقب‌ماندگی در سایر عرصه‌های زندگی، ضرر جبران‌ناپذیری به فرد خواهد زد. در این حالت فرد فرایند غفلت را تجربه می‌کند. او توانایی درک درست شرایط را از دست می‌دهد، گاهی هزینه‌ها را بزرگ‌تر از آن‌چه هست برآورد می‌کند و زیان‌های بلندمدت و گاهی دائمی به خود می‌زند. فرد مجبور می‌شود برای جلوگیری از فروپاشی و شکست قطعی، منافع آنی را بر منافع آتی ترجیح دهد و فرصت‌های برگشت‌ناپذیر را از کف بدهد.

فرشاد مومنی، اقتصاددان و رئیس موسسه دین و اقتصاد در نشست دانایی و توسعه و رونمایی از کتاب اندیشه بی‌خانمان می‌گوید که در واقع همه چیز در جامعه ما دفرمه و از ریخت افتاده است. حال سوال این است که چرا چنین اتفاقی رخ داده است. پاسخ مشخص است، زیرا این امر در کادر نظام حیات جمعی دیده نشده یا نخواسته که دیده بشود. در چنین شرایطی سیاستگذاری اقتصادی ما شبیه انتخابات برگزار کردن ما می‌شود. به همبن دلیل رضاقلی دغدغه دارد که چرا این علوم کارکرد ندارند. این به این معنا نیست که اصحاب علم درک ندارند که چه اتفاقی رخ داده است بلکه آنچنان هویت جمعی پیدا نمی‌کند که اثربخشی داشته باشد. اگر حکومت بخواهد رابطه خود با مردم را در استاندارد ۲۷۰ سال پیش نگه دارد نمی‌توان دانش‌بنیان شد، این را رضاقلی در کتاب سراب گرایی صنعتی در جامعه قبایلی ایران و ضرورت در مرکزیت قرار گرفتن علم و فناوری در توسعه، بیان کرده بود. دوستانی که به نسل من می‌گویند که تو هم آن زمان انقلاب بودی پس باید عذرخواهی کنید به آن‌ها توصیه می‌کنم که کتاب تاریخ بی خردی خانم باربارا تاکمن را بخوانند. در این کتاب، پنج نفطه عطف تاریخ بشر را بررسی کرده و تصریح دارد که عادی‌ترین انسان‌های تاریخ، واقعیت را درک می‌کردند، اما در ساختار قدرت حاکمان موضوعات دم دستی ساده را درک نکرده بودند. فردی عذرخواهی بکند با نکند بیشتر سطح فهم خود را از پدیده انقلاب اجتماعی منعکس می‌کند. ضمن اینکه گره‌ای هم با عذرخواهی من باز نمی‌شود. شبیه موضوعی که در مورد انقلاب مطرح می‌شود در مورد توسعه هم مطرح می‌شود. همچنانکه برخی به صراحت اعلام می‌کنند که میلی به توسعه ندارند. حیاتی‌ترین مسائل هم تا زمانی که هویت جمعی در کشور پیدا نکنند نمی‌توانند در مسیر اعتلا قرار گیرند. مساله توسعه یک مساله اجتناب‌ناپذیر است و اگر به صورت فعال و خلاق با توسعه روبرو نشویم در نتیجه سیلی خواهیم خورد. از ربع پایانی قرن بیستم کشور‌ها وارد یک مدار جدید به نام عصر دانایی شدند و انقلاب دانایی و اقتصاد مبتنی بر دانایی به مثابه یک شیوه تولید و همزمان به مثابه یک نظام حیات جمعی باید مورد توجه قرار بگیرد. کشور‌های در حال توسعه در موج اول انقلاب صنعتی فکر می‌کردند که صنعتی شدن یک امر انتزاعی بوده و صرفا با جابجایی ماشین‌آلات محقق می‌شود برای همین بر این باور بودند که دیگران ماشین‌آلات صنعتی تولید کردند و ما خریداری کرده و صنعتی می‌شویم. این در حالی است که صنعتی شدن باید در کادر نظام حیات جمعی دیده شود و تغییرات اجباری متناسب در ساخت سیاسی و اجتماعی و نظام آموزشی و ... لحاظ شود، اما، چون این نکات لحاظ نشد، جوامع به ابن روز افتادند به ترتیبی که الان حسرت دوران پیشاصنعتی را می‌خورند. یعنی گرفتاری‌ها چندین برابر شده و توانمندی پیشین را از دست دادند. این نوع طرز تفکر بود که باعث شد در بیست سال تورم کشور، سه هزار و نود درصد و نقدینگی ده هزار و دویست و پنجاه درصد رشد کند. وقتی ماجرای توسعه گره خورد باید روی دو جا متمرکز شد یکی اعتبار علمی جهت‌گیری‌های سیاستی و فرایند‌های تصمیم‌گیری و تخصیص منابع و دیگری نظام توزیع منافع. دقیق توضیح دهم که چطور به جای علم در فرایند سیاست‌گذاری و تخصیص منابع از شبه علم استفاده می‌کنند و گنجشک را رنگ می‌کنند و جای چیز دیگری قالب می‌کنند. این چه جور علمی است که یک بسته سیاستی معین در طی بالغ بر سه دهه گذشته در دستور کار نظام تصمیم‌گیری کشور قرار داشته است، اما به هیچ کدام از اهداف اعلام کرده نرسیده است و هزاران تخریب و فساد و به هم ریختگی و وابستگی ذلت‌بار و نابرابری ناهنجار را پدید آورده آما همچنان در دستور کار است و با بزک کردن جلو می‌رود. در دستکاری واقعیت و جا زدن شبه علم و دروغ و کلک و پنهان کاری واویلایی درست کردند. شما حساب کنید که در این کشور سه چهار سال است که سالنامه آماری را منتشر نمی‌کنند. نزدیک سی سال است که روند تحولات سهم مربوط به ارزش آفرینی واسطه‌گریی مالی را حذف کردند تا سلطه ربا را پنهان کنند در حالیکه ده متغیر کنترلی دیگر وجود دارد که با آن می‌توان موضوع را متوجه شد.

دکتر محمدرضا یوسفی میگوید: در حکومت‌هایی که تمرکزگرا هستند و دامنۀ اختیارات حاکمیت فراوان است و شفافیتی وجود ندارد، با احکام فقهی ممکن است زمینه سازی رانت کنیم. مثلا در بحث انفال، دولت مالکیت بزرگی در زمین‌ها دارد و زمین‌های مفتوح العنوه هم در عمل در دست حاکم است. چنانچه در دوره عثمان این اتفاق افتاد و رانت‌های کلان برای نزدیکان او ایجاد شد.

استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا اظهار داشت: مدت‌هاست که فروش نفت خارج از مسیر وزارت نفت به کانال‌های اصلی توزیع فساد گسترده در کشور تبدیل شده‌ که پشت پرده آن نهادهای قدرت و الیگارش‌ها حضور دارند که در برنامه‌ها و تصمیمات کشور بسیار نفوذ دارند تا جا پای خود را قانونی کنند و در نهایت فساد شکل قانونی پیدا می‌کند.

یک اقتصاددان می گوید: اگر یک فرد که بیمه‌ی خود را شخصا پرداخت می‌کند؛ به جای سپردن این پول به دولت، ماهانه یک گرم طلا خریداری کند، در پایان بازنشستگی خود ۳۶۰ الی ۴۰۰ گرم طلا در اختیار دارد که به پول امروز ۱ میلیارد تومان محاسبه می‌شود؛ بازنشستگی که دولت به فرد می‌دهد نهایتا ۱۰ میلیون تومان است، اما سود بانکی حاصل از پرداخت بیمه ۲۳ تا ۲۵ میلیون تومان می‌شود؛ به نظر شما دیگر انگیزه‌ای برای افراد جهت پرداخت بیمه می‌ماند؟

استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق گفت: آمارهای ارائه شده در خصوص میزان رشد پایه پولی و حجم نقدینگی نشان می‌دهد تورم بالا در سال آینده نیز مهمان اقتصاد ایران خواهد بود.​

جایزهٔ علوم اقتصادی نوبل ۲۰۲۳ به یک اقتصاددان آمریکایی و استاد دانشگاه هاروارد به نام کلودیا گلدین رسید. نوبل پارسال هم به ۳ اقتصاددان آمریکایی رسیده بود.

استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی می‌گوید: وقتی که تورم از حدود متعارف فراتر می‌رود و طولانی‌تر می‌شود، اساس جامعه را تهدید می‌کند؛ بنابراین باید به تعیین کننده‌های اصلی قدرت گفت که بدانند دارند گور خود را در درجه اول می‌کنند. چرا که بخش‌های وسیعی از مردم زجر و فقر و فلاکت را تجربه می‌کنند و ستون فقرات جامعه به لرزه در می‌آید.

دکتر فرشاد مومنی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی ضمن تشریح نشانه‌های فساد در ساختار حکومت‌ها، تاکید دارد، ما به‌شدت نیازمندیم در این کشور پرچم توسعه‌خواهی را بلند کنیم و اگر این اقدام نشود، روندهای معطوف به انحطاط و اضمحلال سرعت و شتاب غیرعادی‌تری پیدا خواهد کرد.

روزنامه اعتماد اسامی ۱۵۷ اساتید اخراجی در دولت‌های احمدی‌نژاد، روحانی و رئیسی را منتشر کرد.

چه بخواهیم و چه نخواهیم در کمتر از ۱۵سال اینده ، دنیا بشکل فراگیر درگیر در موج چهارم شناخت بشری ( ترکیب علم و دین در معنای تلفیق پارادایمیک) خواهد بود. در چنین شرایطی بجای تقویت و حفظ سرمایه های اجتماعی، شاهد برخوردهای تند و بعضا غیرقابل قبول منجر به اخراج اساتید دانشگاه هستیم. برخوردهایی که شاید بنوعی مصداق اجرایی داشته باشد، اما شکل اجرایی آن مورد تائید نبوده و به پیامدهای منجر به کاهش سرمایه اجتماعی آن، تفکر نشده است. شاید جای داشت با تذکر شفاهی و توبیخ کتبی ، کاهش درصدی از حقوق و محرومیت های یک ترمی و غیره ، با اساتید برخورد شود تا اینکه اقدام به اخراج انها گردد. با بیانی مشفقانه، درخواست تجدید نظر در این رویه را داریم.

مرتضی افقه استاد اقتصاد توسعه، با رد ادعای دستاورد‌های بزرگ اقتصادی دولت که توسط روزنامه ایران و خبرگزاری ایرنا مطرح شده، افتخار به کاهش دو سه درصدی تورم را شرم‌آور خواند و تغییرات گسترده در دولت را شاهدی بر ناآشنایی رئیس‌جمهور با حوزه اجرایی دانست.مرتضی افقه گفت: من معتقدم این کاهش اگر درست هم باشد، قابل افتخار نیست، چون تراکم تورم جان مردم را به لب‌شان رسانده است؛ بنابراین بعد از چند سال که تورم چند درصد کاهش یافته، نباید ذوق‌زده شد. تاکید می‌کنم که با آن شعارها، اصرار به دستاور‌های بزرگ و افتخار به آن شرم‌آور است.

استاد اقتصاد دانشگاه گفت: هیچ کدام از دولت ها طرح اقتصادی روشنی برای مهار تورم و توزیع عادلانه درآمد نداشتند، نتیجه این رویه هم فقیرپروری می شود. امروز وقتی صحبت از کالابرگ الکترونیکی می کنیم معنایش آن است که در مهار تورم، تأمین کالاهای اساسی مردم و توزیع عادلانه درآمد موفق نبودیم.

در حالی که بنا به آمار رسمی میزان جذب سرمایه خارجی در ایران طی سال ۱۴۰۱ کمی بیش از چهار میلیارد دلار بود، اخیراً دبیر شورای عالی مناطق آزاد از اشتیاق اماراتی‌ها برای سرمایه‌گذاری ۱۰۰ میلیارد دلاری در این مناطق خبر داده است. حال آیا با توجه به شرایطی نظیر تحریم و حضور ایران در فهرست سیاه FATF سرمایه‌گذاران علاقه‌ای به حضور در ایران دارند؟

فرشاد مومنی اقتصاددان معتقد است: فرشاد مومنی که در نشست بررسی ضرورت‌های توسعه خواهی در ایران در موسسه مطالعات دین و اقتصاد سخن می‌گفت، با بیان اینکه در این شرایط که با این نارساییها، تلخی‌ها و فرصت سوزی‌هایی روبرو هستیم، اندیشه توسعه، می‌تواند راه برون رفتی ایجاد کند، تصریح کرد: برای کسانی که طی بالغ بر سه دهه گذشته، بحث‌های من را دنبال کرده اند، این آگاهی وجود دارد که از آغازین روز‌های اجرای برنامه تعدیل ساختاری، یکی از مهمترین مولفه‌های تلاشهایم این بود که به مسئولین کشور که با نهایت توهم، به اینکه از طریق بسته سیاستی موسوم به تعدیل ساختاری گرهی از کشور بازکنند، دل بسته بودند، گوشزد کنم که برنامه تعدیل ساختاری، برنامه توسعه نیست. وی معتقد است:تا زمانی که احساس ناامنی و نااطمینانی به حداقل نرسد، امکان غلبه ظرفیت‌های دورنگری به کوته نگری فراهم نمی‌شود. ناامنی فراگیر، ریشه دارترین مانع توسعه در ایران است.

کامران ندری، استاد اقتصاد می‌گوید مالیات مسئله جدی برای تولید کنندگان نیست، اما مشاهدات محدود نشان می‌هد که تولیدکننده‌ها به نسبت کسانیکه حقوق ثابت دارند، مالیات کمتری را پرداخت می‌کنند. قشر متوسط رو به پایین جامعه پیش از گرفتن حقوق، مالیات خود را پرداخت می‌کند. هنوز مالیات تولیدکننده ها، به خصوص دلال‌های بازار اصلا مالیاتی نمی‌دهند.